Human Rights Watch kërkon nga autoritetet në Kosovë t’i japin fund përjashtimit të çifteve të të njëjtit seks nga martesa

Organizata e njohur botërore Human Rights Watch, e cila avokon mbi respektimin e të drejtave të njeriut në mbarë botën, ka kërkuar nga krerët e Kosovës respektimin e Kushtetetutës së vendit dhe garantimin e barazisë në martesë.

Në një letër drejtuar krerëve të Republikës së Kosovës, Human Rights Watch u ka bërë thirrje ligjvënësve të Kosovës që t’i japin fund përjashtimit të çifteve të të njëjtit seks nga martesa, në vend që të krijojnë një regjim të ri ligjor.

“Kodi Civil i Kosovës, i adaptuar vitin e kaluar, kufizon në mënyrë diskriminuese martesën në “një bashkim të regjistruar ligjërisht të dy bashkëshortëve të sekseve të ndryshme”, duke përjashtuar çiftet e të njëjtit seks nga institucioni. Kodi Civil vazhdon të thotë se “bashkimet civile të regjistruara ndërmjet personave të të njëjtit seks lejohen”, por nuk parashikon asnjë mekanizëm për regjistrimin apo njohjen e këtyre bashkimeve, duke theksuar vetëm se “kushtet dhe procedurat rregullohen me ligj të veçantë” thuhet në letrën e organizatës.

Udhëheqëitë e organizatës kanë kërkuar nga institucionet e Kosovës që të punojnë për të siguruar që çiftet e të njëjtit seks të kenë të njëjtat të drejta si çiftet e tjera, dhe të çrrënjosin diskriminimin e bazuar në orientimin seksual dhe identitetin gjinor në ligjin e familjes.

Letra është dërguar pasi që Kuvendi i Kosovës nuk e miratoi Kodin Civil, i cili shihte rregullimin e partneriteteve civile të çifteve të të njëjtit seks, përmes një ligji të veçantë.

Human Rights Watch (HRW) është një organizatë joqeveritare ndërkombëtare, me seli në New York City, e cila kryen studime dhe avokon mbi të drejtat e njeriut. Grupi ushtron presion mbi qeveritë, politikëbërësit, kompanitë dhe dhunuesit individualë të të drejtave të njeriut për të denoncuar abuzimin dhe respektuar të drejtat e njeriut, dhe grupi shpesh punon në emër të refugjatëve, fëmijëve, emigrantëve, personave LGBTQ+ dhe të burgosurve politikë.

Human Rights Watch në 1997 mori çmimin Nobel për Paqe si një anëtar themelues i Fushatës Ndërkombëtare për Ndalimin e Minave Tokësore dhe luajti një rol udhëheqës në traktatin e vitit 2008 që ndaloi municionet thërrmuese.

Më poshtë e gjeni letrën e plotë të Human Rights Watch drejtuar Presidentes Osmani, Kryeministrit Kurti, Ministres Haxhiu dhe deputetëve të Kuvendit të Kosovë, e përkthyer në shqip.

“16 mars 2022. 

Letër e përbashkët drejtuar autoriteteve në Kosovë lidhur me lirinë për martesë.

E nderuara presidente Osmani, kryeministër Kurti, ministre Haxhiu dhe deputetë,

Ne shkruajmë në lidhje me hapat e fundit për miratimin e bashkimit civil për partnerët e të njëjtit seks në Kodin e ri Civil të Kosovës. Përvoja nga vendet e tjera tregon se mënyra më e mirë për të siguruar që çiftet e të njëjtit seks të gëzojnë të njëjtat mbrojtje si çiftet e tjera, pa diskriminim, është t’u jepet atyre qasje në të njëjtat institucione në të cilat mund të hyjnë çiftet e tjera, duke përfshirë edhe vetë martesën. Ndërsa ligjvënësit në Kosovë vazhdojnë të nxjerrin ligje në këtë fushë, ne u bëjmë thirrje atyre që t’i japin fund përjashtimit të çifteve të të njëjtit seks nga martesa, në vend që të krijojnë një regjim të ri ligjor.

Pasiguria rreth fushëveprimit të bashkimeve civile i vë në rrezik çiftet e të njëjtit seks dhe familjet e tyre në Kosovë. Kushtetuta e Kosovës nuk parasheh kufizime gjinore në lirinë e martesës; Neni 37 i Kushtetutës së Kosovës njeh se çdokush ka të drejtën e martesës dhe të drejtën për të pasur familje siç parashihet me ligj.[1] Megjithatë, Kodi Civil i Kosovës, i adaptuar vitin e kaluar, kufizon në mënyrë diskriminuese martesën në “një bashkim të regjistruar ligjërisht të dy bashkëshortëve të sekseve të ndryshme”, duke përjashtuar çiftet e të njëjtit seks nga institucioni.[2] Kodi Civil vazhdon të thotë se “bashkimet civile të regjistruara ndërmjet personave të të njëjtit seks lejohen”[3], por nuk parashikon asnjë mekanizëm për regjistrimin apo njohjen e këtyre bashkimeve, duke theksuar vetëm se “[c]kushtet dhe procedurat rregullohen me ligj të veçantë.”[4] Ai ligj ende nuk është hartuar apo miratuar. Si rezultat, ndërkohë që Kodi Civil pretendon se “të martuarit dhe partnerët në sindikatat civile gëzojnë të drejta dhe detyra të ndërsjella sipas këtij Kodi”, ata nuk gëzojnë qasje të barabartë në të drejta dhe detyra në praktikë.[5]

Ky regjim i pabarabartë i vendos çiftet e të njëjtit seks dhe familjet e tyre në baza më të dobëta sesa homologët e tyre heteroseksualë. Dispozitat e tjera kushtetuese dhe legjislative e bëjnë të qartë se Kosova synon të refuzojë diskriminimin në bazë të orientimit seksual dhe identitetit gjinor. Neni 24 i Kushtetutës së Kosovës ndalon diskriminimin në bazë të gjinisë, orientimit seksual ose statusit tjetër personal, ndër të tjera.[6] Ligji për Mbrojtjen nga Diskriminimi në mënyrë të ngjashme ndalon diskriminimin në bazë të seksit, gjinisë, identitetit gjinor, orientimit seksual, apo çfarëdo baze tjetër.[7] Mënyra më e qartë për të siguruar që çiftet e të njëjtit seks dhe familjet e tyre të mbrohen nga diskriminimi është t’u lejohet atyre qasje në të njëjtat institucione që mund të kenë qasje çiftet heteroseksuale dhe familjet e tyre.

Përvojat e vendeve të tjera, duke përfshirë Evropën, demonstrojnë se mekanizmat e veçantë të krijuar për çiftet e të njëjtit seks si një alternativë ndaj martesës priren të mos kenë mbrojtjen ligjore dhe sociale që mund të sigurojë martesa.[8] Shumica e vendeve që prezantuan bashkimin civil për çiftet e të njëjtit seks si një alternativë ndaj martesës, më pas vazhduan të zgjerojnë lirinë për t’u martuar, zakonisht në përgjigje të mangësive që lindën nga diskriminimi i përjetuar nga ata në bashkimet civile në lidhje me çështje të tilla si përpikëria, qartësia dhe siguria dhe presioni rezultues i publikut për të ofruar barazi të plotë.[9] Në juridiksione të tjera, gjykatat kanë arritur në përfundimin se krijimi i një regjimi të veçantë të partneriteteve civile nuk është një zëvendësim i mjaftueshëm për qasjen e barabartë në martesën civile.[10]

Ne besojmë se garantimi i martesës për çiftet e të njëjtit seks është opsioni më i respektueshëm i të drejtave që Kosova duhet ta ndjekë. Njohja e partneritetit është një hap përpara – çdo mbrojtje është më e mirë se asnjë – por bashkimi civil nuk ka gjasa të mbrojë të drejtat e njerëzve në të njëjtën masë si martesa e barabartë, dhe në të vërtetë, mund të sinjalizojë pabarazi të vazhdueshme. Edhe kur kornizat ligjore parashikojnë mbrojtje të krahasueshme, martesa mbart një peshë sociale, familjare dhe kulturore që çiftet në partneritete civile nuk e gëzojnë domosdoshmërisht.[11] Në masën që bashkimet civile ofrojnë ndonjë avantazh ndaj martesës – për shembull, në të qenit më fleksibël ose në vendosjen e më pak detyrave për çiftet – këto avantazhe duhet të jenë të disponueshme për të gjithë çiftet që i dëshirojnë ato.[12]

Shpresojmë që qeveria e Kosovës do të punojë për të siguruar që çiftet e të njëjtit seks të kenë të njëjtat të drejta si çiftet e tjera, dhe për të çrrënjosur diskriminimin e bazuar në orientimin seksual dhe identitetin gjinor në ligjin e familjes. Ne jemi të gatshëm të ofrojmë informacion dhe këshilla – dhe presim me padurim legjislacionin që i jep fund diskriminimit në ligjin e familjes dhe ofron mbrojtjen më të fortë të mundshme për çiftet e të njëjtit seks dhe familjet e tyre.

Ju falënderojmë për vëmendjen tuaj dhe presim përgjigjen tuaj sa më të hershme.

Sinqerisht,

Graeme Reid
Drejtor, Programi për të Drejtat LGBT, Human Rights Watch

Evan Wolfson
Drejtor, Freedom to Marry Global”