Sylvia Rivera ishte një transgjinore, performuese drag latino-amerikane që ishte një aktiviste e të drejtave queer në vitet 1960 dhe 70. Ajo është e njohur për pjesëmarrjen në demonstratat e Stonewall të vitit 1969 dhe themelimin e organizatës politike STAR.
Kush ishte Sylvia Rivera?
Sylvia Rivera ishte prindër i lëvizjes çlirimtare queer, pasi ndihmoi në themelimin e Frontit të Çlirimit Gej dhe Aleancën e Aktivistëve Gej dhe bashkëthemeloi (me Marsha P. Johnson) Street Transvestite Action Revolutionaries (STAR), një grup i përkushtuar për të shërbyer mbretëreshat drag të pastrehë, gra trans dhe punonjës të seksit.
Fëmijëria
Lindur më 2 korrik 1951, në Bronx, New York, Rivera kishte një fëmijëri të trazuar. Me prejardhje Puertorikane dhe Venezueliane, Rivera ishte braktisur nga babai i saj menjëherë pas lindjes dhe mbeti jetim si e vogël kur nëna e saj kreu vetëvrasje.
E rritur nga gjyshja e saj, Rivera ishte përbuzur dhe rrahur për sjelljen e saj feminine. Në moshën 11 vjeç, ajo u largua nga shtëpia dhe u bë një punëtore seksi, duke punuar në zonën e Times Square. Ndërsa jetonte në rrugë, Rivera takoi një grup mbretëreshash drag që e mirëpritën në rrethin e tyre, dhe me mbështetjen e tyre, ajo u bë “Sylvia” dhe u identifikua si një mbretëreshë drag. Më vonë në jetë, ajo e konsideronte veten transgjinore, megjithëse nuk i pëlqente etiketimet.
Aktivizmi dhe trazirat Stonewall
Me rritjen e Lëvizjes për të Drejtat Civile, Lëvizjen për të Drejtat e Grave dhe protestat e Luftës në Vietnam të viteve 1960, aktivizmi i Rivera filloi të marrë formë. Në vitin 1969, në moshën 17 vjeç, ajo mori pjesë në demonstratat e famshme Stonewall ku dyshohet se hodhi koktejin e dytë të molotovit në shenjë proteste ndaj një bastisje policie të barit gej Stonewall Inn në Manhattan. Ngjarja ishte një nga katalizatorët kryesorë të lëvizjes për çlirimin e homoseksualëve dhe për të çuar më tej axhendën përpara, Rivera bashkë-themeloi grupin, Fronti i Çlirimit Gej.
Në intervistat e mëvonshme, ajo rikujtoi për vendin e saj të veçantë në histori. “Ne ishim të parët e frontit. Ne nuk kemi marrë asnjë hiç nga askush … Ne nuk kishim asgjë për të humbur.”
Bashkëthemeluese e STAR me Marsha P. Johnson
Së bashku me krijimin e Frontit të Çlirimit Gej, Rivera u bashkua me miken Marsha P. Johnson për të bashkëthemeluar STAR (Street Transvestite Action Revolution), një grup që ndihmoi mbështetjen dhe fuqizimin e të rinjve gej dhe transgjinorë, në vitin 1970.
Si kundërshtare e etiketimeve, Rivera hutoi shumë në lëvizjen kryesore të çlirimit të homoseksualëve për shkak të prejardhjes së saj të larmishme dhe komplekse: Ajo ishte e varfër, transgjinore, një mbretëreshë drag, një person me ngjyrë, një ish-punonjëse seksi dhe dikush që ka përjetuar varësinë nga droga, burgosjen dhe pastrehimin. Për të gjitha këto arsye, Rivera luftoi jo vetëm për të drejtat e homoseksualëve dhe të transgjinorëve, por edhe për çështjet e drejtësisë racore, ekonomike dhe penale.
Fillimisht në mbështetje të Projektligjit amerikan për të drejtat gej, Rivera u ndje e tradhtuar kur projektligji – i cili u desh 17 vjet për t’u bërë ligj i Nju Jorkut në 1986 – përfundimisht përjashtoi të drejtat e komunitetit transgjinor.
“Ata kanë një marrëveshje të vogël prapa perdeve pa e ftuar zonjën Sylvia dhe disa aktivistë të tjerë trans në këtë marrëveshje të prapa perdeve me këta politikanë. Marrëveshja ishte, “Ju i nxirrni ato, ne do ta kalojmë projektligjin” shpjegoi Rivera në një diskutim LGBT në 2001.
Fjalimi “Ju të gjithë më mirë qetësohuni tani”
Si një Amerikane me prejardhje të Puerto Ricos dhe Venezuelës, Rivera e gjeti veten shpesh tek lidhja e paragjykimeve të shumta të bazuara në racë, seksualitet dhe moskonformitet gjinor. Këto paragjykime e penguan atë edhe brenda komunitetit LGBTQ, i cili në fillim nuk i shihte si përparësi shqetësimet transgjinore. Ndërsa ajo ishte një pjesëmarrëse aktive në trazirat Stonewall dhe një anëtare e hershme e Frontit për Çlirimin Gej dhe Aleancës së Aktivistëve Gej, ajo duhej të luftonte me mish e shpirt për ta bërë veten të dëgjuar. Në fjalimin e saj të vitit 1973, dhënë në një pararendëse të Paradës së Krenarisë Gej në New York, tërbimi i saj i drejtë ndaj mohimit të shansit për të folur është në shfaqje të plotë – siç është karizma e saj. E takuar në fillim me fishkëllima e përqeshje nga audienca, ajo gradualisht i fiton ato deri sa më në fund ata po brohorasin me të: ‘GAY POWER! FUQIA GEJ’
Vdekja e saj
Pas armiqësisë së vitit 1973, Sylvia u zhduk nga skena për disa vjet, duke u rikthyer në Paradën e Krenarisë në 1977 me një kujtesë që ajo mbante me vite: “Dhe Zoti krijoi Ai dhe Ajo por ai krijoi edhe mua!”
Sylvia nuk u kthye plotësisht në lëvizjen që ajo ndihmoi të krijohej deri në mesin e viteve 1990, megjithëse një komunitet homoseksual i përqendruar në martesë ende nuk arriti t’i jepte asaj respektin që meritonte. Pranë fundit të jetës, Rivera mori përjashtim të veçantë nga Fushata për të Drejtat e Njeriut (Human Rights Campaign), një organizatë lobuese që, për shumë vite, me vetëdije dhe në mënyrë të dukshme e përjashtonte komunitetin trans nga shumica e përpjekjeve legjislative. Në vitin 2001, Rivera tha se “një nga qëllimet tona kryesore tani është të shkatërrojmë fushatën e të drejtave të njeriut, sepse jam lodhur duke u ulur në pjesën e prapme të veturës”.
Sylvia Rivera vdiq nga komplikimet nga kanceri i mëlçisë më 19 shkurt 2002; ajo ishte 50 vjeç.