10 dhjetori – Dita Botërore e të Drejtave të Njeriut
Ndërsa bota po shënon Ditën Botërore të të Drejtave të Njeriut, është e vështirë të besohet se jo shumë kohë më parë, të drejtat LGBT nuk u konsideruan zyrtarisht si të drejta të njeriut.
Kombet e Bashkuara miratuan Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut në vitin 1948. Megjithatë, të drejtat LGBT zyrtarisht u lidhën së bashku me të drejtat themelore të njeriut me Parimet e Yogyakarta në vitin 2006.
Në vitin 2016, presidenti Barak Obama bëri fjalimin e tij të famshëm duke deklaruar “të vërtetën e thjeshtë se të drejtat LGBT janë të drejta të njeriut”. Nga aty, tani kemi një Hetues të Pavarur për Kombet e Bashkuara me mandat për të parë abuzimet kundër komunitetit LGBT.
Transformimi i OKB-së si një nga kujdestarët e të drejtave LGBT ka marr shumë kohë për tu bërë, sidomos pasi shumë shtete anëtare ende nuk i pranojnë të drejtat LGBT si pjesë e të drejtave universale të njeriut.
Kjo nuk është një surprizë: OKB-ja së pari nuk pranoi Parimet e Yogyakarta-një set parimesh që do të zbatojnë standardet e ligjeve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut në orientimin seksual dhe identitetin gjinor-kur u paraqit në Asamblenë e Përgjithshme.
Këto parime u krijuan nga një grup juristësh ndërkombëtarë, avokatë të të drejtave të njeriut dhe ekspertë LGBT në vitin 2006. Parimet u emëruan në bazë të qytetit indonezian ku u mbajt konferenca.
Historia e të drejtave LGBT në Kombet e Bashkuara
Marrëdhëniet e të njëjtit seks janë aktualisht të paligjshme në 72 vende dhe dënohen me vdekje në tetë.
Në vitet 1980, raportet e hershme të Kombeve të Bashkuara për pandeminë e HIV/AIDS-it i referoheshin homoseksualitetit. Indeksi i Lirisë së Njeriut i vitit 1986, duke gjykuar të dhënat e të drejtave të njeriut të secilit komb, përfshiu një pyetje specifike në lidhje me ekzistencën e ligjeve penale kundër homoseksualitetit.
Në vendimin e tyre në 1994 në Toonen kundër Australisë, Komiteti i KB për të Drejtat e Njeriut – i cili është përgjegjës për Besëlidhjen Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR) – deklaroi se ligjet që penalizojnë marrëdhëniet konsensuale të të njëjtit seks midis të rriturve janë në shkelje të të drejtave ndërkombëtare të njeriut ligj.
Diskutimet e të drejtave LGBT në Kombet e Bashkuara kanë përfshirë rezoluta dhe deklarata të përbashkëta në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara dhe Këshillin e të Drejtave të Njeriut të Kombeve të Bashkuara (UNHRC), vëmendjen ndaj mekanizmave të drejtave të njeriut të drejtuara nga ekspertët (të tilla si Organet e Traktatit të Kombeve të Bashkuara dhe Procedurat), si dhe nga Agjencitë e KB.
Që nga themelimi i saj në 1945, organet politike të Kombeve të Bashkuara nuk kishin diskutuar të drejtat LGBT (në lidhje me barazinë, pavarësisht nga orientimi seksual ose identiteti gjinor) deri në 1994 përmes zgjidhjes së favorshme të çështjes Toonen kundër Australisë nga Komiteti i KB për të Drejtat e Njeriut, i cili diktoi që Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike thotë se ligjet kundër homoseksualitetit janë shkelje e të drejtave të njeriut. Pas kësaj, në shtator 1995, orientimi seksual u bë një temë debati në negociatat mbi Draftin e Platformës së Pekinit për Veprim 1995 në Konferencën e 4-të Botërore për Gratë. Ndërsa gjuha e propozuar për “orientimin seksual” përfundimisht u hoq nga teksti, ishte hera e parë që qeveritë morën një qëndrim publik dhe të qartë pro ose kundër përfshirjes dhe njohjes së orientimit seksual si pjesë e të drejtës së grave për të kontrolluar seksualitetin e tyre. Për më tepër, në atë konferencë Beverley Palesa Ditsie u bë personi i parë haptas lezbike që u drejtohej Kombeve të Bashkuara në lidhje me çështjet LGBT, duke u bërë thirrje Shteteve të miratonin rezoluta që njihnin diversitetin seksual.
Në Prill 2003, Brazili paraqiti një rezolutë që ndalon diskriminimin në bazë të orientimit seksual përpara Komisionit të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut. Sidoqoftë, në debatet pasuese Komisioni votoi për shtyrjen e diskutimeve mbi rezolutën deri në 2004.
Në dhjetor 2006, diskutimet u zgjeruan për të përfshirë identitetin gjinor, kur Norvegjia paraqiti një deklaratë të përbashkët mbi shkeljet e të drejtave të njeriut bazuar në orientimin seksual dhe identitetin gjinor në Komisionin për të Drejtat e Njeriut në emër të 54 shteteve. Kjo u pasua nga një deklaratë e përbashkët e paraqitur në Asamblenë e Përgjithshme nga Argjentina në emër të 66 shteteve në dhjetor 2008. Deklarata e vitit 2008 në mbështetje të të drejtave LGBT në Asamblenë e Përgjithshme nxiti një deklaratë të mbështetur nga Lidhja Arabe dhe Organizata e Bashkëpunimit Islamik në kundërshtim të drejtave LGBT. Të dy deklaratat mbeten të hapura për nënshkrim dhe asnjëri nuk është miratuar zyrtarisht nga Asambleja e Përgjithshme.
Më 17 qershor 2011, Afrika e Jugut drejtoi një rezolutë në UNHRC duke kërkuar që Komisioneri i Lartë i Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut (OHCHR) të hartojë një raport “duke dokumentuar ligjet dhe praktikat diskriminuese dhe aktet e dhunës ndaj individëve bazuar në orientimin e tyre seksual dhe identitetin gjinor “për të ndjekur dhe zbatuar Deklaratën dhe Programin e Veprimit të Vjenës. Rezoluta kaloi me 23 vota pro, 19 kundër, me 3 abstenime. Ishte rezoluta e parë e tillë dhe u vlerësua si “historike”.
Raporti, i cili doli në dhjetor 2011, dokumentoi shkeljet e të drejtave të njeriut bazuar në orientimin seksual dhe identitetin gjinor, përfshirë krimet e urrejtjes, kriminalizimi i homoseksualitetit dhe diskriminimi. Komisioneri i Lartë Navi Pillay bëri thirrje për mosha të barabarta të pëlqimit; ligje gjithëpërfshirëse kundër diskriminimit bazuar në orientimin seksual; hetimi i shpejtë dhe regjistrimi i incidenteve të krimit të urrejtjes; shfuqizimi i ligjeve që penalizojnë homoseksualitetin; dhe masa të tjera për të siguruar mbrojtjen e të drejtave të personave LGBT. Teksti i raportit nga UNHRC daton më 17 nëntor 2011.
Në korrik 2014, Kombet e Bashkuara (si punëdhënës) njoftuan se do të shtrijnë përfitime të barabarta për punonjësit në sindikatat e të njëjtit seks, të hyrë në juridiksione ku ato janë të ligjshme.
Në shtator 2014, Brazili, Kili, Kolumbia dhe Uruguaji morën një rezolutë pasuese në UNHRC. Kjo rezolutë e dytë mbi “të drejtat e njeriut, orientimin seksual dhe identitetin gjinor” kaloi me një diferencë të shtuar votash (25 me 14, 7 abstenime), duke pasqyruar trendin e rritjes së mbështetjes nga vendet anëtare për të adresuar këto çështje në nivelin ndërkombëtar. Iu kërkua Komisionerit të Lartë të KB për të Drejtat e Njeriut të azhurnonte raportin 2011 “me qëllim ndarjen e praktikave të mira dhe mënyrave për të kapërcyer dhunën dhe diskriminimin, në zbatim të ligjit dhe standardeve ekzistuese ndërkombëtare për të drejtat e njeriut”. Përditësimi u paraqit në Këshillin e të Drejtave të Njeriut në Qershor 2015.
Në vitin 2016, UNHRC miratoi një rezolutë për të caktuar një Ekspert të Pavarur për të gjetur shkaqet e dhunës dhe diskriminimit ndaj njerëzve për shkak të identitetit të tyre gjinor dhe orientimit seksual, dhe për të diskutuar me qeveritë se si t’i mbrojnë ata njerëz. Ky mandat afatgjatë i bazuar në OHCHR është parë si “shprehja më e hapur e KB për të drejtat e homoseksualëve si të drejtat e njeriut”.
Gjithashtu në 2016, Këshilli i Sigurimit i KB dënoi pushkatimin në klubin e natës Orlando; kjo deklaratë shënoi herën e parë që Këshilli i Sigurimit i KB përdori gjuhë duke njohur dhunën që synonte komunitetin LGBT.